ZEKATIN FARZİYYETİNİN ŞARTLARI
Mükellefte Aranan Şartlar: Müslüman Olmak: Zekat mali bir ibadettir.Dini yönü daha ağırdır.Onunla müslümanlar sorumludur.İslam ülkesinde de bulunsa müslüman olmayan zekatla sorumlu değildir.
Akıllı Olmak: İslamın emirlire temyizi gücü olanlaradır.
Büluğ Çağına Girmek: Ergenlik çağına girmeyen bir kimse ibadetlerle sorumlu değildir.Şayet küçük kimse zenginsi ve malı gelir getiriyorsa,zekatını bir ihtiyat tedbiri olarak vermesi uygun olur.
Hür olmak: Köleler ve cariyeler zekatla sorumlu değildir.Hapse mahkum,ömür boyu hapisle cezalandırılanların durumuna gelince,bunlar zekatta dahil (Hacc hariç) diğer ibadetlerle sorumludurlar.Malları gelir getiriyorsa zekatını vermek gerekir.
Nisaba Malik Olma: İslam en küçük bir ailenen bir senelik tüketemini,temel ihtiyaç maddelerini gözetir ve onun ötesindeki kıymetleri zekata tabi kılar.Asli ihtiyaçlar,bir ailenin bir yıllık ihtiyaç duyduğu miktardır.O da kendisinin veya dinen bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerinin (usul ve füruunun) yıllık yiyecekleri,yazlık ve kışlık giyecekleri,ev,mefruşat eşyası,binit vasıtası,hizmetçi giderleri,sanat aletleri ve kitapları,hayati eşya cümlesinden olan malları asli ihtiyaçlarıdır.Asli ihtiyaçların vasıf,miktar vb. yönleri kişinin içinde bulunduğu toplumun geleneklerine göre tayin edilir.Asli ihtiyaçları ve borçları dışında kalan ve gerçekten veya manen artış,çoğalma kaydeden aşağıdaki mallara sahip olan kimse dinen zengin (nisaba malik) sayılır.
Altın – 20 miskal (Şer’i =20*4=80 gram;Örfi=20*4.8=96 gram )
Gümüş – 200 dirhem (Şer’i=200*2.8=560 gram;Örfi=200*3.2=640 gram )
Para veya ticari amaçla elde tutulan menkul veya gayrı menkullerde kıymet 80 gram (22 Ayar) altın kıymetini bulursa
Deve – 5 tane
Sığır ve Manda – 30 tane
Koyun ve keçi – 40 tane
Toprak mahsulleri – 5 vesk (1000 kg.)
Malda Aranan Şartlar:
Nemâ (Artıcı Olma ): Nemâ;bir şeyin artması,çoğalması,büyümesi demektir.Bir kısım mallar vardır ki gerçekten çoğalır.Koyun,keçi,sığır,manda,deve,ticaret malları ... gibi.Buna hakiki nema denir.Bir kısım mallarda vardır ki gercekten çoğalmaz.Sayısı ve ağırlığı artmaz ama kıymeti,satın alma gücü artar.Altın,gümüş,para,yabancı dövizler ... gibi.
Ancak ticari amaçla olmaksızın elde bulundurulan menkul ve gayrı menkul kıymetler,öşrü verilmiş mahsuller bir daha zekata tabi tutulmazlar.
Mülkiyet: Sahip olunan mal üzerinde tam mülkiyet esastır.Kişi kendi malı üzerinde tam kullanma,faydalanma hakkına sahipse bu konuda herhangi birinin izin,icazet ve aracılığına ihtiyaç duyulmuyorsa tam mülkiyetten söz edilir.
Haram yollarla kazanılan malların zekatı yoktur.Zira islamiyet o tür gelirleri gayrı mütekavvim mal sayar,kullanılmasını,üzerinde mülkiyet hakkını kabul etmez.
Havlîlik (Yıllanma): Zekata tabi malların mülkiyete geçişinden sonra üzerinden tam bir kameri yıl (365 gün) geçmiş olması esastır.Tarım ürünleri,meyveler ve maden elirleri gibi zekata tabi mallarda yıllanma şartı aranmaz. Hasad edilince,ocaktan çıkarılınca zekatlandırılır.Malların sene içinde artması yada azalması veya cins değiştirmesi önemli değildir.Sene sonunda nisabtan aşağı düşmemesi gerekir.
