Devlet Bütçesi
1669. İslâm Devleti, Medine Şehir-Devletinin küçük bir bölümünde ortaya çıkmış, ancak hızlı ve sürekli bir gelişme göstermiştir. On yıl gibi çok kısa bir süre içinde bütün Arap Yarımadası (3 milyon km2) ile Filistin ve Güney Mezopotamya topraklarını kuşatacak şekilde yayılmıştır. Kuşkusuz yıldan yıla, hatta günden güne Devlet gelirleri de artış göstermiştir. Bu konu ile ilgili olarak aşağıdaki ayrıntılı bilgileri verelim:
1670. Devletin, düzensiz ve sabit olmak üzere iki türlü gelir kaynağı vardı. “Düzensiz” olarak nitelendirilen gelirlerin içine savaş ganimetlerinin yanı sıra, Resulullah’ın talebi üzerine Müslümanlardan alınan ve miktarı onların zühd ve takvalarıyla örtüşen mâlî yardımlar (tasadduk, infâk gibi) girmekteydi. Bu bağışlar, Devlet Başkanı tarafından tahsil edilip, yine onun talimatları doğrultusunda, askerî gaye ve ihtiyaçlar için olduğu kadar, nüfusu her geçen gün artan bir toplumdaki fakir-fukaranın yardımına koşmak için harcanırdı. Bu gelirlerin miktarı oldukça yüksekti; ancak biz bu konudan daha fazla söz edecek değiliz.
1671. Sabit gelirlere gelince; bunlar daha çok aynî ve nakdî olarak ortaya çıkmaktadır: Büyük sürü sahipleri vergilerini deve, koyun vb. hayvanlar üzerinden ödemekteydiler. Ziraatle uğraşanlar ise, hububat, hurma, kuru üzüm, bal, kumaş vb. şekillerde aynî ödemelerde bulunuyorlardı. Paranın vergisi yine para şeklinde tahsil edilirdi.
1672. Bu gelirlerle ilgili bazı rakamlar verecek olursak: Hayber bölgesindeki çiftçiler, yıllık rekoltenin yarısını, özellikle hurma ve buğday şeklinde ödüyorlardı. Hükümet bu yolla yıllık 20.000 vask tutarında (yaklaşık 4.800.000 kg.) ürün elde etmekteydi.566
1673. Necrân bölgesi yılda 2.000 giysi vermek zorunda idi ki her bir giysinin değeri yaklaşık bir ons (ûkiye) gümüş idi.567
1674. Cerbâ ve Arzuh kasabalarından her biri, Receb ayında olmak üzere her yıl 100 dinar ödemekteydi.568 Eyle liman şehri ise 300 dinar ödüyordu.569
1675. Bahreyn bölgesi de, anladığımız kadarıyla Resulullah’ın ömrünün son yılında, 70.000 yahut 80.000 dirhem tutarında bir ödemede bulunmuştu.570
1676. Bu bilgiler, dönemin bütçesi ile ilgili kısa bir fikir edinmemizi sağlamaktadırlar.
1669. İslâm Devleti, Medine Şehir-Devletinin küçük bir bölümünde ortaya çıkmış, ancak hızlı ve sürekli bir gelişme göstermiştir. On yıl gibi çok kısa bir süre içinde bütün Arap Yarımadası (3 milyon km2) ile Filistin ve Güney Mezopotamya topraklarını kuşatacak şekilde yayılmıştır. Kuşkusuz yıldan yıla, hatta günden güne Devlet gelirleri de artış göstermiştir. Bu konu ile ilgili olarak aşağıdaki ayrıntılı bilgileri verelim:
1670. Devletin, düzensiz ve sabit olmak üzere iki türlü gelir kaynağı vardı. “Düzensiz” olarak nitelendirilen gelirlerin içine savaş ganimetlerinin yanı sıra, Resulullah’ın talebi üzerine Müslümanlardan alınan ve miktarı onların zühd ve takvalarıyla örtüşen mâlî yardımlar (tasadduk, infâk gibi) girmekteydi. Bu bağışlar, Devlet Başkanı tarafından tahsil edilip, yine onun talimatları doğrultusunda, askerî gaye ve ihtiyaçlar için olduğu kadar, nüfusu her geçen gün artan bir toplumdaki fakir-fukaranın yardımına koşmak için harcanırdı. Bu gelirlerin miktarı oldukça yüksekti; ancak biz bu konudan daha fazla söz edecek değiliz.
1671. Sabit gelirlere gelince; bunlar daha çok aynî ve nakdî olarak ortaya çıkmaktadır: Büyük sürü sahipleri vergilerini deve, koyun vb. hayvanlar üzerinden ödemekteydiler. Ziraatle uğraşanlar ise, hububat, hurma, kuru üzüm, bal, kumaş vb. şekillerde aynî ödemelerde bulunuyorlardı. Paranın vergisi yine para şeklinde tahsil edilirdi.
1672. Bu gelirlerle ilgili bazı rakamlar verecek olursak: Hayber bölgesindeki çiftçiler, yıllık rekoltenin yarısını, özellikle hurma ve buğday şeklinde ödüyorlardı. Hükümet bu yolla yıllık 20.000 vask tutarında (yaklaşık 4.800.000 kg.) ürün elde etmekteydi.566
1673. Necrân bölgesi yılda 2.000 giysi vermek zorunda idi ki her bir giysinin değeri yaklaşık bir ons (ûkiye) gümüş idi.567
1674. Cerbâ ve Arzuh kasabalarından her biri, Receb ayında olmak üzere her yıl 100 dinar ödemekteydi.568 Eyle liman şehri ise 300 dinar ödüyordu.569
1675. Bahreyn bölgesi de, anladığımız kadarıyla Resulullah’ın ömrünün son yılında, 70.000 yahut 80.000 dirhem tutarında bir ödemede bulunmuştu.570
1676. Bu bilgiler, dönemin bütçesi ile ilgili kısa bir fikir edinmemizi sağlamaktadırlar.
