KIYAS-I FUKAHA Önce kelime üzerinde duralım. Kıyas lûgatta takdir, müsüvat, bir şeyl diğer bir şey ile ölçmek mânâsınadır. Buna mukayese denir.(1) Istılâhta, "zikredilen iki şeyden birinin hükmünün aynını, illetinin aynı olması sebebiyle diğerinde de göstermek, açıklamaktır."(2)Kur'ân-ı Kerim'de: "İşte ey akıl sahipleri, siz (bundan) ibret alın"(3) buyurulmuştur. Bu âyet-i kerîmede geçen ,fağtehirû kelimesinin kökü, i'tibardır. Bunun lûgat mânâsı, bir şeyin hükmünü benzerine geçirmektir. Açıklama, düşünme mânâlarına da gelir.(4) Bütün bu unsurların "kıyas"ta bulunduğu bir gerçektir.Kıyas-ı fûkaha; kitap, sünnet, icma-i ümmete bağlı bir delildir. Bilinen bir meselenin belli hükmü, diğer benzer meselelerde ortaya konulur. Kıyas-ı fûkahanın özelliği sadece fıkıh sahasında delil olmasıdır.(5) Halbuki kitap, sünnet ve icma-ı ümmetin, şer'î olan her alanda delil olduğu bilinmektedir. İbâdetlerde, hududlarda ve keffaretlerde, illetin kesin olarak tesbiti imkânsızdır. Dolayısıyla ibadette, hududda ve keffâretlerde, başkaları kıyas yapılarak yeni bir hükme varılamaz (6) Ayrıca Resûl-i Ekrem (sav)'in sır kâtibi durumunda bulunan Hz. Huzeyme (r.a)'nin tek başına şahidliğinin, hükmün sübûtu için geçerli olduğu dikkate alınarak, kıyas yapılamaz. Zira Resûl-i Ekrem (sav)'in Hz. Huzeyme (r.a)'ye tanıdığı bu haktaki illeti de kesin olarak tesbit etmek imkânsızdır.(7) Kur'ân-ı Kerim'de iki erkek şahidin gerekli olduğu emredildiğine göre(8) bu hususta kıyasa kalkmak mümkün değildir.Kitap, sünnet ve icma ile kat'iyyet ifade eden herhangi bir konuda, bu kat'iyyeti bozacak herhangi bir kıyasa kalkmak mümkün değildir. Zira kıyas, temelde bu üç ana delile dayanır. Müctehid olmayan herhangi bir kimsenin yapmış olduğu kıyas geçerli değildir. Çünkü kıyas, sadece akla dayanan bir olay değil, kitap, sünnet ve icma-ı ümmete dayanan bir delildir.
